PGS.TS Trần Hoàng Ngân, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia phân tích: "Bước sang năm 2010, nền kinh tế thế giới có những chuyển biến rõ nét nên bà con Việt kiều có công việc thu nhập tốt hơn, lượng USD chuyển về nhiều hơn. Bên cạnh lượng kiều hối tiêu dùng còn có lượng kiều hối đầu tư. Bà con gửi về một phần cho thân nhân tiêu xài và một phần đầu tư gián tiếp  thông qua Việt Nam".

Điều này thể hiện môi trường đầu tư Việt Nam cải thiện và có khả năng phát triển mạnh trong tương lai. Niềm tin của bà con kiều bào xa quê hương vào thị trường tiền tệ Việt Nam như được tiếp sức khiến nguồn cung ngoại tệ tăng mạnh. Với lượng kiều hối năm 2010 đạt hơn 8 tỉ USD đã phá vỡ các kỷ lục trước đó và gây sửng sốt giới chuyên gia. Ban đầu, theo phân tích, dự kiến lượng kiều hối năm 2010 chỉ đạt vào khoảng 6 tỉ USD.

Thống kê ước tính của Ngân hàng Nhà nước, 6 tháng đầu năm 2010, lượng kiều hối chỉ mới ở mức khoảng 3,6 tỉ USD. Càng dần về cuối năm, lượng kiều hối đổ về Việt Nam như dòng nước, càng lúc chảy càng mạnh hơn. Những ngày cuối năm, lượng kiều hối tăng đột biến. Lẽ ra, nếu lượng USD chảy về Việt Nam sớm hơn sẽ không gây bất ngờ cho giới chuyên gia. Nguồn kiều hối chuyển về sẽ làm cải thiện thâm hụt cán cân thanh toán tổng thể của Việt Nam.

Thống kê của Bộ Công thương, năm 2010, nhập siêu cả nước ước đạt 12,3 tỉ USD. Trong đó, kim ngạch nhập khẩu khoảng 84 tỉ USD, tăng 20% và xuất khẩu đạt 71,63 tỉ, tăng 25,5% so với năm 2009. Trước đây, dự kiến thâm hụt mậu dịch năm 2010 hơn 14 tỷ USD thì với dòng kiều hối trên làm giảm thâm hụt khoảng 2 tỷ đến 2,5 tỷ, góp phần làm giảm áp lực vào sự tăng giá USD mạnh trong thời gian vừa qua.

"Áp thấp nhiệt đới" có tạo thành... cơn bão mang tên lãi suất đồng USD?

Còn nhớ, trong tháng 11/2010, tỷ giá USD đột ngột tăng mạnh nhưng đến tháng 12, dòng kiều hối đổ về Việt Nam như cơn mưa giải hạn sự căng thẳng tột độ. Trên thị trường phi chính thức, ngày 30/11, giá USD đạt mức 21.450 đồng, có những lúc chạm ngưỡng 22.000 đồng. Theo niêm yết của Ngân hàng Nhà nước, giá USD chỉ ở mức 19.500 đồng. Lãi suất USD trên các ngân hàng trong những ngày giáp Tết càng hấp dẫn giới đầu tư nước ngoài. Nếu như lãi suất USD có kỳ hạn 3 tháng ở thị trường quốc tế chỉ dao động ở mức 0,25 - 0,3%, thế nhưng, tại Việt Nam, lãi suất USD đã lên mức 6%/năm. Có nhiều người lầm tưởng và lạc quan với nguồn USD tăng đột biến.

Tiến sĩ Lê Thẩm Dương, Trưởng khoa Quản trị doanh nghiệp Trường Đại học Ngân hàng cảnh báo: "Đến một lúc nào đó, khi thị trường tiền tệ Việt Nam kém hấp dẫn và nguồn cung USD sẽ lại "trôi" ra khỏi thị trường". Đây cũng là nguyên tắc dễ hiểu cứ như "nước chảy về chỗ trũng". Khi "vùng trũng" được lấp đầy, nguồn cung USD trên thị trường ngoại hối sẽ không thể tránh khỏi cơn sốt. Lúc đó, tỷ giá sẽ hình thành đợt "áp thấp nhiệt đới" và có nguy cơ trở thành… cơn bão. Nói là "cơn bão" tỷ giá cũng đúng vì không còn xa lạ với người dân Việt Nam, nhất là đối với giới kinh doanh xuất nhập khẩu. Có điều, những cơn bão được dự đoán chính xác hay không để các doanh nghiệp có thể tránh những thiệt hại đáng kể. Không phải trong các đợt sốt tỷ giá, tất cả các doanh nghiệp đều chịu thiệt thòi. Trái lại, có những doanh nghiệp còn được hưởng lợi từ những đơn bão mang tên tỷ giá.

Vẫn thời điểm đầu tháng 11/2010, tỷ giá USD đột ngột leo thang, nhiều doanh nghiệp bất ngờ thu lợi nhuận lớn. Nếu như đầu năm là dịp nhập khẩu nguyên liệu để thực hiện chiến lược sản xuất và xuất khẩu thì cuối năm, các doanh nghiệp bắt đầu ồ ạt xuất khẩu hàng hóa để kết sổ. Chỉ với chênh lệch tỷ giá, một số doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, may mặc, dầu khí… đã có lời từ 30 đến 40% lợi nhuận thu được.

Nắm bắt nhu cầu nguồn ngoại tệ đang dư thừa trên thị trường, các ngân hàng chạy đua cùng các doanh nghiệp "găm giữ" đồng USD bằng cách tăng lãi suất. Cuối tuần rồi, cuộc đua tăng lãi suất tại các Ngân hàng Thương mại bắt đầu sôi động. "Nước dâng thuyền nổi", khi các tiểu gia ngân hàng khơi mào cho mức huy động lãi suất vượt 6%/năm thì các đại gia ngân hàng không thể ngồi yên. Khi Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thương Tín (Vietbank) đồng loạt tăng lãi suất lên 6%/năm thì Ngân hàng Thương mại cổ phần Nam Việt (NaviBank) đã ở mức 6,24%/năm. Cuộc đua lãi suất huy động USD của các ngân hàng sẽ còn sôi động đến hết quý I/2011. Thậm chí, có thể kéo dài sang đến quý II/2011.

Người dân thấy được nguồn cung ngoại tệ về nhiều, áp lực tỷ giá sẽ giảm do cung tăng và giải quyết được tâm lý của người dân. Trong tương lai, tỷ giá sẽ lệ thuộc vào cung cầu và điều hành của Nhà nước. Cũng có nghĩa, cung cầu mất cân đối, lượng ngoại tệ sẽ được rút ra khỏi thị trường. Dễ nhận thấy nhất, trong những ngày vừa qua, tỷ giá USD tại các ngân hàng thương mại có dấu hiệu dịu đi và giảm nhẹ. Nguồn cung và cầu USD đang dần lấy lại thăng bằng. Theo giám đốc một ngân hàng thương mại khẳng định, thị trường ngoại hối mà trong đó là đồng USD đã giảm "sốc" thực sự trước nguồn cung USD tăng nhanh vào thời điểm cuối năm.

Có thực sự, con số 8 tỉ USD đã làm yên lòng các chuyên gia kinh tế? Câu trả lời là chưa! Và, theo đánh giá, vẫn còn là con số tiềm ẩn nhiều may rủi. Hiện nay, bình quân mỗi năm lượng ngoại hối chuyển về 6 đến 7 tỉ USD. Con số 8 tỉ USD, tăng 13% mà thực tế, vẫn chỉ tương đương với lượng 7 tỉ USD năm 2009 và 6 tỉ USD năm 2008. Cuộc khủng hoảng kinh tế ở các nước phát triển đã "đánh chìm" đồng bạc xanh. Đồng USD mất giá từ 15% đến 20% so với rổ tiền tệ thế giới. Thật vậy, nếu so giá trị giữa đồng USD gửi về với giá vàng trên thế giới thì vẫn không có gì thay đổi.

Xin kết bài viết bằng sự lo lắng và sự trăn trở của Tiến sĩ Lê Thẩm Dương, Trưởng khoa Quản trị  doanh nghiệp, Trường Đại học Ngân hàng: "Để thu hút được lượng ngoại tệ cần phải cân đối vĩ mô, hấp dẫn đầu tư thì tự khắc nguồn USD sẽ tìm đường đến thị trường tiền tệ Việt Nam. Dòng USD đổ về một cách vững chãi, không về một  cách… ăn nhất thời".