Ngày 25/3/2013, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Quyết định số 643/QĐ-NHNN về việc giảm các mức lãi suất chủ chốt thêm 1%; ban hành Thông tư số 08/TT-NHNN giảm 0,5% trần lãi suất tiền gửi VND kỳ hạn từ 01 tháng đến dưới 12 tháng từ 8%/năm xuống 7,5%/năm, lãi suất tiền gửi kỳ hạn từ 12 tháng trở lên sẽ do các tổ chức tín dụng (TCTD) tự ấn định trên cơ sở cung cầu vốn trên thị trường. NHNN cũng ban hành Thông tư số 09/TT-NHNNgiảm 1% lãi suất cho vay ngắn hạn tối đabằng VND đối với các lĩnh vực ưu tiênxuốngcòn 11%/năm.

Đây là một bước tiếp theo trong gói giải pháp tổng thể, từng bước tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế trong bối cảnh chỉ số giá tiêu dùng tháng 3/2013 giảm 0,19% so với tháng 2, nhu cầu tiêu dùng yếu ớt, hàng hóa tồn đọng còn nhiều và khu vực doanh nghiệp chưa thoát khỏi khó khăn.

Ngay từ ngày đầu tuần, một số TCTD đã điều chỉnh giảm lãi suất tiền gửi dưới 1 năm về mức 7-7,5%, giảm lãi suất tiền gửi trung dài hạn xuống khoảng 10,5%/năm từ 11-12%/năm trước đây. Nhìn chung, các TCTD đã có nhiều nỗ lực trong việc hạ lãi suất huy động, tính toán các mức lãi suất theo hướng ưu tiên tiền gửi dài hạn, làm cơ sở để giảm lãi suất cho vay, hàng loạt chương trình cho vay qui mô lớn với lãi suất ưu đãi đã được triển khai nhằm chia sẻ khó khăn cùng doanh nghiệp. Do đó, tăng trưởng tín dụng tính đến ngày 21/3 đã tăng 0,31% so với cuối tháng trước, riêng tín dụng VND tăng 0,69%.

Sự chỉ đạo sát sao của NHNN và động thái của các TCTD về việc giảm lãi suất được coi là đang diễn ra theo tín hiệu thị trường, nổi bật là diễn biến lạm phát. NHNN đã tính toán cụ thể qui mô và mức độ can thiệp cần thiết, tránh tác động tiêu cực đến nền kinh tế vốn đang ở trong tình trạng khó khăn, nếu hạ lãi suất dưới mức lạm phát hay đánh thuế tiền gửi thì sẽ gây tác hại về mặt tâm lý, thậm chí có thể dẫn đến tình trạng rút tiền ồ ạt như đang xảy ra tại Cộng hòa Síp. Hơn nữa, nếu có đánh thuế tiền gửi tiết kiệm thì cũng không dễ hướng được dòng tiền vào sản xuất kinh doanh, người gửi tiền sẽ tính toán chuyển một phần tiền gửi sang vàng và ngoại tệ.

Về phía NHNN, hạ mặt bằng lãi suất xuống mức nào là vấn đề phải được cân nhắc kỹ lưỡng, sau khi đã liên tục điều chỉnh giảm các mức lãi suất chủ chốt trong thời gian rất ngắn. Về vấn đề này, việc cho phép các TCTD tự ấn định lãi suất tiết kiệm dài hạn cũng nhằm đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, đồng thời giúp các TCTD tái cơ cấu nguồn vốn theo hướng tăng dần tỉ trọng tiền gửi dài hạn, qua đó sẽ đáp ứng tốt hơn nhu cầu về vốn trung dài hạn của nền kinh tế.

Nhìn chung, các động thái giảm mặt bằng lãi suất đã có tác động tích cực, củng cố niềm tin của các doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, lãi suất cho vay không thể giảm nhanh như mong đợi, mà phải có độ trễ nhất định do tăng trưởng tín dụng quá nóng trong thập kỷ qua với phần lớn lượng vốn được chuyển vào thị trường bất động sản, cả lãi suất và lạm phát cùng song hành đi lên.

Tín hiệu khả quan là thị trường tài chính đã có dấu hiệu khởi sắc, hệ thống ngân hàng vẫn ổn định, an toàn và đang có xu hướng phát triển bền vững. Với dấu hiệu tích cực này, cộng với nỗ lực của các TCTD trong việc phối hợp cùng tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hy vọngtừ quý 2/2013, tín dụng sẽ tăng trở lại, góp phần tích cực cho việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế đạt 6% trong năm nay.

Mặc dù hệ thống ngân hàng có tác động rất lớn đến nền kinh tế thông qua hoạt động tín dụng, nhưng lãi suất cho vay rất khó giảm tương ứng với lãi suất huy động do nhiều khoản nợ cũ với lãi suất cao vẫn chưa được xử lý. Điều này đòi hỏi phải có sự vào cuộc đồng thời của các cơ quan quản lý, nhất là Chính phủ. Gần đây, Chính phủ đã tiến hành giảm một số mức thuế suất và đưa ra nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhu cầu quá yếu ớt và kéo dài suốt từ cuối năm 2010 đến nay, Chính phủ cần tạo ra nguồn cầu dài hạn cho nền kinh tế theo hướng khởi động lại các gói kích cầu để tăng tiêu dùng và đầu tư, có chính sách bù đắp một phần lãi suất đối với những khoản vay được các ngân hàng tiến hành giãn nợ và khoanh nợ, trước hết là đối với những doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh và công nghệ tiên tiến nhưng do hàng tồn đọng nên chưa dám mở rộng sản xuất kinh doanh.

Về tổng thể, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các biện pháp chính sách của Chính phủ và của NHNN đã có tầm nhìn dài hạn, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ phục hồi nhanh, nền tảng kinh tế vĩ mô sẽ phát triển bền vững trong thời gian tới.