Lãi suất tái cấp vốn từ Ngân hàng Nhà nước quá thấp so với huy động trên thị trường, khiến một số ngân hàng lợi dụng, không cơ cấu lại các khoản đầu tư để trả hạn đúng hạn.
> Nợ xấu ngân hàng gần 10 tỷ USD
> Nợ xấu nghìn tỷ của các ông lớn ngân hàng

Kiểm toán Nhà nước sáng nay họp báo công bố báo cáo kiểm toán niên độ ngân sách 2010, trong đó tập trung vào khối tập đoàn, tổng công ty nhà nước và các ngân hàng thương mại quốc doanh. Kết quả cho thấy nhìn chung các tổ chức tín dụng tuân thủ đúng quy định đặt ra. Tuy nhiên, nhiều sai sót trong hoạt động của các ngân hàng quốc doanh lớn và ngân hàng chính sách đã được ghi nhận.

Lãi suất tái cấp vốn thấp hơn huy động từ dân cư khiến các ngân hàng ỷ lại vào ưu đãi của Nhà nước. Ảnh minh họa: Hoàng Hà

Kiểm toán Nhà nước nhìn nhận việc Ngân hàng Nhà nước áp dụng lãi suất tái cấp vốn thấp hơn nhiều lãi suất huy động trên thị trường đã khiến một số ngân hàng lợi dụng như một nguồn vốn giá rẻ ưu đãi, không cơ cấu lại các khoản đầu tư để trả đúng hạn. Năm 2010, dư nợ vay tái cấp vốn của ngân hàng thương mại tăng, nhiều khoản vay phải gia hạn. Tổng số nợ gia hạn năm 2010 là 68.250 tỷ đồng (chiếm tới 58% tổng doanh số vay).

Theo quy định, tái cấp vốn là hình thức cấp tín dụng có đảm bảo của Ngân hàng Nhà nước, nhằm cung ứng vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho các tổ chức tín dụng. Hình thức cho vay này không áp dụng đại trà và phải đảm bảo một số điều kiện nhất định. Từ tháng 1 đến hết tháng 10/2010, Ngân hàng Nhà nước duy trì lãi suất tái cấp vốn cho các ngân hàng thương mại ở mức 8% và chỉ điều chỉnh lên 9% trong hai tháng cuối năm, Trong khi đó, lãi suất huy động tiền gửi từ dân cư vào hệ thống ngân hàng thương mại thời gian đó dao động 10% vào đầu năm và lên đến 14% vào tháng 12 cùng năm.

Sai phạm mà nhiều ngân hàng mắc phải trong năm 2010, theo Kiểm toán Nhà nước là gia hạn nợ không đúng quy định. Có khoản vay thời hạn 90 ngày nhưng dược gia hạn đến lần thứ 4, làm thời gian vay kéo dài 389 ngày. Trong khi đó, theo quy định, thời gian cho vay không được quá một năm và thời gian gia hạn không vượt quá thời gian cho vay lần đầu tiên. Riêng Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), năm 2010 đã cho vay thương mại ngoài các chương trình được Nhà nước cho phép và kinh doanh lỗ 18,1 tỷ đồng. Nợ quá hạn của ngân hàng này là 438 tỷ đồng và cũng tăng so với năm 2009. Trong khi đó, VDB lại huy động vốn vượt quá nhu cầu cho vay nên phải gửi tại các ngân hàng thương mại.

Trong khi đó, các ngân hàng thương mại nhiều tháng không đạt mức tỷ lệ vốn an toàn tối thiểu theo quy định. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của Vietcombank trong tháng 1 là 6,8%, tháng 2 là 6,5%, tháng 3 là 7,6%... trong khi theo quy định là 8%. Về quản lý và sử dụng tài sản, nguồn vốn, Vietcombank chưa xây dựng định mức đối với số dư tiền gửi tại các ngân hàng đại lý ở nước ngoài, còn xảy ra tổn thất tại các máy ATM và thẻ tín dụng.

Theo Kiểm toán Nhà nước, hiệu quả một số khoản đầu tư, góp vốn liên doanh liên kết thấp. Vietinbank tăng các khoản đầu tư chứng khoán tại các tổ chức tín dụng, tổng công ty. VDB cũng góp vốn và cho vay với Tổng công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Năm 2010, các ngân hàng đã tăng trưởng tín dụng là 31,19% và vượt chỉ tiêu theo Nghị quyết Chính phủ 6,19%, gây áp lực cho mục tiêu kiểm soát lạm phát. Đáng lưu ý, Vietinbank có tốc độ tăng trưởng tín dụng tới 43,5%. Năm 2010 cũng là năm tăng trưởng tín dụng chứng khoán cao, lên tới 40,93% trong khi cho vay bất động sản là 28,11%.

Vietinbank cũng bị nhắc nhở về việc gia tăng huy động vốn từ các tổ chức tín dụng và vay Ngân hàng Nhà nước làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh tương lai.

Thanh Lan - Nhật Minh